W poniedziałek 19 maja br. studenci filologii polskiej oraz niemieckiej uczestniczyli w wyjątkowej wycieczce edukacyjnej na cmentarz żydowski w Gorzowie Wielkopolskim. Spotkanie zostało zorganizowane i poprowadzone przez Panią Profesor Małgorzatę Czabańską-Rosadę, która z ogromnym zaangażowaniem przybliżyła nam historię gorzowskiej społeczności żydowskiej oraz losy tego niezwykłego miejsca pamięci.
Wizyta na cmentarzu była okazją do poznania historii dzielnicy żydowskiej, która przed II wojną światową znajdowała się pomiędzy ulicami Sikorskiego a Spichrzową. Pani Profesor przygotowała dla nas unikatowe materiały źródłowe – m.in. wyciągi z archiwalnych spisów ludności żydowskiej, zasobów archiwum Yad Vashem w Jerozolimie, które zawierają nazwiska i fotografie landsberskich Żydów pomordowanych przez Niemców w obozach i gettach oraz archiwalne zdjęcia, dzięki którym mogliśmy zobaczyć, jak wyglądała nieistniejąca już dziś synagoga. Dzięki temu zyskaliśmy realne wyobrażenie o życiu, które tętniło niegdyś w tej części miasta. Mieliśmy okazję trzymać w rękach jarmułki – tradycyjne czapeczki używane podczas modlitw oraz specjalną modlitewną chustę – tałes, co pozwoliło nam lepiej poczuć atmosferę żydowskich obrzędów. Osoby chętne mogły otrzymać tekst modlitwy kadisz, którą Pani Profesor wydrukowała i udostępniła uczestnikom wycieczki, abyśmy mogli pomodlić się w geście symbolizującym pamięć i szacunek wobec dawnych mieszkańców miasta. Oddaliśmy hołd zmarłym również poprzez zapalenie znicza.
Profesor Czabańska-Rosada dała nam wolny czas, abyśmy w ciszy i zadumie zaznajomili się z tym miejscem. Poprosiła nas też, abyśmy dotykali kamieni i macew, by przez to jeszcze bardziej poczuć opowieść historii. Wycieczka była poruszającą lekcją historii, empatii i odpowiedzialności za zachowanie pamięci. Mimo że wiele macew zostało zniszczonych, a sama nekropolia przez lata była zaniedbywana, to jednak zachowane fragmenty nagrobków wciąż przemawiają do nas. Dowiedzieliśmy się, że po zaprzestaniu użytkowania cmentarza istniało realne zagrożenie jego likwidacji i przekształcenia w kamieniołom. Pozostałości tych nagrobków są jednak ważnym śladem po dawnych mieszkańcach.
Jesteśmy ogromnie wdzięczni Pani Profesor za poświęcony czas, zaangażowanie i trud włożony w przygotowanie tej wizyty. Jej pasja, wiedza i dbałość o szczegóły pozwoliły nam spojrzeć na historię miasta z zupełnie innej perspektywy. Spotkanie to z pewnością na długo pozostanie w naszej pamięci.
Sylwia Fedoryga
studentka 2 roku filologii polskiej
